Uit de (amateur)kunst! – Kunstwerkplaats Smoel – “Met haast schiet je niks op”

Kunstwerkplaats Smoel is een kleinschalige zorgorganisatie waar bijna dertig medewerkers met een verstandelijke, psychiatrische en/of lichamelijke beperking werken in dagbesteding. In de werkplaats kun je tekenen, schilderen, mozaïeken, fotograferen, met textiel of ruimtelijke materialen werken. Iedereen werkt er op zijn eigen tempo en maakt zijn eigen keuzes. Jan Beerda richtte Smoel vijftien jaar geleden op. Hij verkocht de dagbesteding afgelopen voorjaar aan Ilona Peters, maar is nog altijd nauw betrokken bij de organisatie, bijvoorbeeld als projectleider van Kunstmaand Ameland. Dit is een jaarlijks evenement waarbij er in de maand november over het hele eiland tentoonstellingen en kunst op locatie te zien is.

Dat het een fijne plek is om te werken merk je direct bij binnenkomst. Er heerst een heerlijke rust en bedrijvigheid, maar je krijgt er ook direct een goede indruk van de prachtige werken die gemaakt worden, zoals de grote mozaïeken op de muren. Medewerkers Hans en Rudie komen er allebei al meer dan tien jaar en voelen zich er helemaal thuis. Hans is 33 jaar en komt uit Leeuwarden. Hij schildert, tekent en maakt foto’s voor de website. Rudie is 50 jaar en komt uit Kollum. Hij tekent, maar is daarnaast ook altijd in de weer met klusjes in het gebouw. Jan: “Eigenlijk is hij een beetje onze conciërge.”

Gevulde koeken

“Anders hadden we vandaag om 09.30 uur op de boot gezeten,“ vertelt Jan. Samen met Hans en Rudie zitten we boven in het atelier. Bij de koffie krijgen de mannen als troost een lekkere gevulde koek. “Eén van tradities die hoort bij de jaarlijkse opbouwweek voor Kunstmaand Ameland. Die krijgen we normaal altijd op de boot bij de koffie.” Rudie is nog steeds een beetje terneergeslagen door het nieuws dat Kunstmaand Ameland niet doorgaat: “Ik had er echt geen rekening mee gehouden. Je moet toch een beetje positief blijven.” Voor Hans kwam het niet helemaal als een verrassing: “Ik had er in mijn achterhoofd wel rekening mee gehouden, maar het is wel jammer.”

Stormbestendig

Want die opbouwweek is iets waar ze het hele jaar naar uit kijken. Hans en Rudie zijn nauw betrokken bij het hele productieproces van het kunstwerk voor Kunstmaand Ameland. Zij maken niet alleen onderdelen van het kunstwerk, maar zorgen ook dat het technisch goed in elkaar komt. Zodat het tegen een stootje kan als het een maand op het eiland moet blijven staan. Vol trots vertellen Hans en Rudie dat de kunstwerken de afgelopen jaren heel wat stormen hebben overleefd. Rudie: “Een paar jaar geleden hadden we grote poppen in de duinen geplaatst, maar die bleven gewoon staan met windkracht dertien. Terwijl er allemaal bomen omgevallen waren, dwars door daken heen.” Hans: “Er was maar één spijkertje afgebroken!”

Normaal vertrekt er op deze maandag een groep van zeven mensen naar het eiland, waar ze een week lang met ongeveer 15 mensen verblijven om het kunstwerk te installeren. Rudie: “Als we dan op locatie aankomen, zijn de spullen al gebracht. We gaan dan eerst alles uitzetten zoals we het willen hebben. Soms is het dan nog niet in één keer goed en moet het toch net weer even anders staan. Als het dan goed is, kunnen we gaan opbouwen.” Overdag zijn ze aan de slag waarna ze bij Peter en Ruth van het verblijf Sier aan Zee heerlijk te eten krijgen, met extra veel toetjes. “En we hebben ook altijd een keer hamburgeravond!” vertelt Hans gelukzalig. Na het eten hebben ze nog een gezellige nazit, maar nemen ze ook alvast de volgende dag door. Zodat iedereen weet wat er moet gebeuren.

Langzaam maar groots

Bij Kunstwerkplaats Smoel werken ze het hele jaar toe naar Kunstmaand Ameland. Jan: “We beginnen altijd op tijd, zodat we ook op tijd klaar zijn. Want ons motto is dat je met haast niks opschiet.” Het thema van Kunstmaand Ameland was dit jaar ‘Langzaam’. In februari startte de groep met brainstormen: “Daar kwamen wel veel ideeën uit, maar tussen die ideeën kun je vaak wel verbanden leggen. Uiteindelijk kwamen we tot een plan met uurwerken en slakken.”

Helaas moest de kunstwerkplaats kort daarna drie maanden dicht door de coronamaatregelen. Jan: “Dat was een moeilijke tijd. We hebben alle medewerkers materialen gebracht en onderhielden veel contact.” De echte uitvoering begon echter pas eind mei toen de werkplaats weer open ging, maar voor de planning maakte het gelukkig niet veel uit. Jan: “We konden het kunstwerk zo groot maken als mogelijk was. Op een gegeven moment gaan we over op de afronding en worden er geen nieuwe onderdelen meer gemaakt.”

“We hopen er alsnog mee naar Ameland te kunnen, want daar hebben we het voor gemaakt.”

Want Kunstwerkplaats Smoel maakt altijd een groot kunstwerk. “Op die manier kunnen alle medewerkers die dat leuk vinden er een bijdrage aan leveren,” vertelt Jan. Jan houdt wel van een uitdaging en kiest er daarom altijd voor om een ruimtelijk object te maken voor in de buitenlucht.  Afgelopen jaren was de locatie vaak bij de strandopgang, in de duinen, maar dit jaar zou het werk geïnstalleerd worden in het centrum van Ballum. Een gigantisch bouwwerk van zestig tot zeventig onderdelen, variërend van twintig centimeter tot ruim twee meter. “In totaal is het kunstwerk zo’n vijftien meter lang en drie meter breed.” De grootste onderdelen konden niet in de kunstwerkplaats gemonteerd worden, omdat het plafond daar te laag voor is. Rudie: “Hij kon dan ook niet door de deur naar buiten.”

Verjaardagsfeest

Tijdens de kunstmaand zelf gaan alle medewerkers en begeleiders een dag op expeditie naar Ameland: “Dan vieren we met een gezellig dag de verjaardag van Smoel en bekijken we natuurlijk het kunstwerk en andere werken,” vertelt Jan. Helaas kan het vijftienjarige bestaan van Smoel nu niet op deze manier gevierd worden. Op dit moment is het nog niet duidelijk wanneer het kunstwerk wel getoond kan worden. “We hopen er alsnog mee naar Ameland te kunnen, want daar hebben we het voor gemaakt.”